Szyszynka: Funkcje i choroby gruczołu
Szyszynka to malutki gruczoł dokrewny znajdujący się w mózgu. Mimo niewielkich rozmiarów pełni w organizmie wiele ważnych funkcji – jest ściśle związana z naszym zegarem biologicznym i odpowiada za regulację dobowego rytmu życia. Wpływa także na proces uwalniania hormonu szczęścia, a jej zaburzone funkcjonowanie może być związane między innymi z depresją jesienno-zimową. Szyszynka to jeden z najbardziej tajemniczych i wciąż nie do końca zbadanych gruczołów. Od wieków fascynuje naukowców i filozofów, którzy traktowali ją nawet jako miejsce łączące ciało i duszę. Za co odpowiada szyszynka i na jakie choroby jest narażona?
Szyszynka to malutki gruczoł znajdujący się w mózgu. Ma zaledwie kilka milimetrów długości i szaro-czerwony kolor, a kształtem przypomina szyszkę. Zbudowana jest z pinealocytów i komórek glejowych. Te pierwsze odpowiadają za produkcję i syntezę białek, a także wydzielanie hormonów, które wpływają na funkcjonowanie określonych narządów i tkanek. Nasz organizm wysyła sygnały do szyszynki za pomocą układu nerwowego oraz receptorów znajdujących się na siatkówce oka. Na tej podstawie gruczoł wydziela melatoninę, serotoninę oraz hormony odpowiedzialne za hamowanie produkcji gonadotropin.
Szyszynka a zdrowy sen
Najważniejszą funkcją szyszynki jest regulacja dobowego rytmu dnia. Odpowiada za to melatonina zwana potocznie hormonem snu. Po zmierzchu informacja o nadchodzącej nocy zostaje „wysłana” do szyszynki za pomocą receptorów znajdujących się na siatkówce oka, a gruczoł zwiększa wydzielanie melatoniny, co umożliwia zdrowy i spokojny sen. Z kolei w trakcie dnia produkcja hormonu snu się zmniejsza. Dlatego osoby prowadzące nieregularny tryb życia, chodzące spać zbyt późno lub pracujące w nocy cierpią na zaburzenia snu, co jest przyczyną złego samopoczucia, nerwowości, a nawet agresji. Na dłuższą metę zwiększa to ryzyko cukrzycy typu 2., a także nowotworów. Melatonina pozytywnie wpływa też na odporność organizmu.
Szyszynka bierze także udział w produkcji serotoniny – hormonu szczęścia, który razem z melatoniną odpowiada za regulację snu. Dodatkowo poprawia nastrój, wpływa na popęd seksualny, właściwe ciśnienie krwi, temperaturę ciała, apetyt i pracę jelit. Właściwy poziom serotoniny sprawia, że czujemy się dobrze, jej niedobór przyczynia się do depresji i braku koncentracji. Naukowcy wiążą też jesienno-zimowe niedobory światła z zaburzonym działaniem szyszynki i nieprawidłowym wydzielaniem serotoniny.
Melatonina wydzielana przez szyszynkę reguluje też poziom innego ważnego hormonu – melaniny. Dzięki temu kiedy jest jasno, nasza skóra staje się ciemniejsza, co chroni przed poparzeniami słonecznymi.
Szyszynka a funkcje rozrodcze
Szyszynka wydziela też hormon, który hamuje produkcję gonadotropin – hormonów odpowiedzialnych za dojrzewanie płciowe. Jeśli funkcjonowanie szyszynki jest zaburzone, dochodzi do przedwczesnego lub opóźnionego dojrzewania.
Oprócz niedoczynności i nadczynności szyszynki (objawiającej się zaburzonym procesem dojrzewania płciowego) gruczoł narażony jest na powstające w nim torbiele i nowotwory. Są one jednak bardzo rzadkie i stanowią zaledwie 1% wszystkich nowotworów mózgu.
Torbiel to łagodna zmiana, która nie jest zagrożeniem dla organizmu, ale należy ją kontrolować, ponieważ może rosnąć lub wapnieć i uciskać na inne części mózgu. Przyczyną może być nadmierna produkcja melatoniny. Charakterystyczne objawy to kłopoty z widzeniem (tzw. mroczki przed oczami) i bóle głowy. Nieleczona torbiel (zazwyczaj leki przeciwzapalne i antynowotworowe) może przeistoczyć się w złośliwego guza. Nowotwór powoduje szereg dolegliwości: nudności, bóle głowy, oczopląs i zeza, a także niedowład kończyn. Konieczna jest chemioterapia lub radioterapia, a nawet zabieg chirurgiczny, jeśli jest to możliwe.
