Kiedy należy usunąć migdałki?

Migdałki są skupiskami tkanki chłonnej gardła tworzącej tzw. pierścień chłonny, który pełni funkcje obronne dla organizmu poprzez produkcję limfocytów i specjalnych przeciwciał (udowodniono, że usunięcie migdałków wpływa na spadek liczby produkowanych lokalnie przeciwciał). Pierścień chłonny tworzą pasma boczne, migdałki trąbkowe, migdałek językowy, migdałki podniebienne i migdałek gardłowy (zwany trzecim).

Sprawne funkcjonowanie tego mechanizmu obronnego zapewnia utrzymanie równowagi między organizmem człowieka a różnorodnymi patogenami obecnymi w przyjmowanych pokarmach i powietrzu (gardło jest szczególnie narażone gdyż jest elementem, gdzie krzyżuje się droga pokarmowa i oddechowa). To właśnie migdałki podniebienne i migdałek gardłowy w praktyce laryngologicznej są najczęściej usuwane (z różnych przyczyn), a zabieg ten nazywany jest odpowiednio tonsilektomią i adenoidektomią.

Zwykle powodem usunięcia migdałków są częste nawracające zakażenia (anginy), zaburzenia oddychania (obturacja dróg oddechowych), połykania i podejrzenie nowotworu - szczególnie jeżeli migdałki są niesymetryczne, stwierdza się owrzodzenie na powierzchni powiększonego migdałka. Przed kwalifikacją do usunięcia migdałków np. z powodu nawracających zapaleń zawsze należy wykluczyć czy pierwotną przyczyną nawracających zapaleń nie są zatoki przynosowe, zepsute zęby, obniżenie odporności organizmu (z powodu przyjmowanych leków, współistniejących chorób). Do powiększenia migdałków może dojść także z powodu alergii (tkanka chłonna gardła jest narażona na alergeny pokarmowe i oddechowe). Decyzja o usunięciu migdałków powinna być zawsze głęboko przemyślana i uzasadniona w przypadku każdego pacjenta.

• Wystąpienia 3 lub więcej angin w ciągu ostatniego roku albo 5 angin w ciągu ostatnich 2 lat, z których każda cechowała przynajmniej jednym spośród wymienionych: temperatura powyżej 38 stopni, powiększenie węzłów chłonnych szyi powyżej 2 cm, białawe naloty na migdałkach, stwierdzenie w wymazie z gardła paciorkowca (jednak stwierdzenie bakterii w wymazie z gardła, bez objawów klinicznych nie uzasadnia do rozpoznania choroby!). Nawracające anginy są niebezpieczne ze względu na możliwe powikłania narządowe np. zapalenie nerek, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie naczyń.

• Ropnia okołomigdałkowego (powikłanie anginy)

• Nawracających zapaleń ucha środkowego, nosa, zatok przynosowych

• Nieprzyjemnego zapachu z ust (w kryptach migdałków mogą gromadzić się resztki pokarmowe, które gnijąc są powodem nieświeżego oddechu)

• Stwierdzenie zespołu bezdechu sennego

• Krwawień z migdałków

• Trudności w połykaniu

• Zaburzeń w rozwoju fizycznym i intelektualnym - dotyczy dzieci. Powiększone migdałki utrudniają oddychanie, spokojny, regenerujący sen. Dlatego dzieci mogą mieć trudności w koncentracji, zachowaniu, osiągają gorsze wyniki w nauce niż rówieśnicy.

• Zaburzeń mowy - powiększone migdałki sprawiają, że mowa staje się niewyraźna, bełkotliwa.

• Jednostronnego powiększenia migdałka podniebiennego - zwłaszcza wtedy, gdy wcześniej migdałki były równej wielkości (część populacji ma asymetryczne migdałki i nie stanowi to zagrożenia). W każdym przypadku nagłego powiększenia migdałka należy go wyciąć i oddać do badania histopatologicznego w celu wykluczenia nowotworu (chłoniaka, raka płaskonabłonkowego).

• Przerostu migdałka, który powoduje niedrożność ujścia gardłowego trąbki słuchowej (zapobieganie nawracającym zapaleniom ucha środkowego). Stwierdzono, że usunięcie trzeciego migdałka przynosi lepsze efekty niż leczenie zachowawcze.

• Nawracających zapaleń zatok obocznych nosa

• Nieprawidłowości rozwojowych w obrębie jamy ustnej, zaburzeń w uzębieniu (konieczna wcześniejsza konsultacja z ortodontą).

• Utrudnionego oddychania przez nos (dziecko z powiększonym migdałkiem gardłowym oddycha przez otwarte usta, tzw. "twarz gapiowata").

Czy przed usunięciem migdałków konieczne jest specjalne przygotowanie i jak wygląda zabieg? Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym. Migdałki gardłowe usuwa się specjalnym nożem - tzw. adenotomem, a podniebienne (po uprzednim oddzieleniu od sąsiednich tkanek) pętlą z drutu (przecina szypułę migdałka).

Jak przed każdym zabiegiem operacyjnym istotne są dane nt. współistniejących chorób, przyjmowanych leków, alergii. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości (niewyrównana cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia elektrolitowe, zaburzenia krzepnięcia) należy włączyć odpowiednie leczenie w celu najbardziej optymalnego przygotowania pacjenta do zabiegu i zmniejszenia ryzyka pooperacyjnych powikłań. Zabiegu nie wykonuje się także w ostrej anginie czy ostrej fazie chorób będących jej powikłaniem - np. kłębuszkowego zapalenia nerek.

Tonsilektomia i adenoidektomia to jedne z najczęściej wykonywanych zabiegów w praktyce laryngologicznej w większości przypadków przebiegające bez komplikacji.

Jednak w każdym przypadku pacjent powinien być poinformowany o możliwych powikłaniach, do których zaliczamy: krwawienia - wczesne w pierwszej dobie i późne 4-5 dni po operacji. Te ostatnie są skutkiem odrywanie się skrzepów krwi.

Czasami przyczyną krwawienia jest pozostawienie fragmentu tkanki migdałka (wtedy konieczny jest ponowny zabieg i całkowite usunięcia tej tkanki). Inne, mniej groźne powikłania po zabiegu to ból gardła, ból przy przełykaniu, obrzęk języczka i podniebienia utrudniający oddychanie.