Reklama

Odruchy u niemowlaka

Poznaj odruchy, z którymi rodzi się maleństwo, dowiedz się, jaką pełnią rolę i dlaczego muszą zaniknąć, by dziecko mogło prawidłowo się rozwijać.

Noworodek przychodzi na świat z całym zestawem wrodzonych odruchów. Dzięki nim już od pierwszych chwil życia potrafi ssać czy reagować na dotyk rodziców. Początkowo te reakcje maluszka są automatyczne, ale z czasem, w miarę jak układ nerwowy brzdąca się rozwija, odruchy zaczynają zanikać. Zastępują je świadome reakcje dziecka na dostarczane bodźce. Każdy z odruchów powinien ustąpić w określonym czasie.

Jeśli tak się nie stanie, smyk może mieć w przyszłości różne problemy np. z chodzeniem, mówieniem, pisaniem. Sprawdź zatem, jak pomóc dziecku pozbyć się odruchów we właściwym momencie.

Reklama

Coś mnie przestraszyło

Dziecko gwałtownie wyrzuca rączki i nóżki na boki, odgina główkę, robi gwałtowny wdech i głośno krzyczy. Potem wygina się w łuk, odchyla główkę i obejmuje rączkami swoją klatkę piersiową. Właśnie tak objawia się ODRUCH MORO. Rozwija się on już 9. tygodnia życia płodowego i jest instynktowną reakcją dziecka na zagrożenie (np. hałas, ostre światło, ból, nagłą zmianę położenia ciała lub różnicę temperatur).

Kiedy zanika? Odruch Moro zaczyna ustępować około 3.-4. miesiąca życia, a najpóźniej do 6. miesiąca.

Jeżeli nie zaniknie...

...maluszek może być nadwrażliwy i źle reagować na różne bodźce dochodzące z otoczenia. Dziecko bywa niespokojne, ma problemy ze snem. Inne przypadłości związane z przetrwaniem odruchu Moro, to choroba lokomocyjna i problemy z utrzymaniem równowagi.

Jak pomóc dziecku? Bądź ostrożna i delikatna podczas przewijania, powoli wkładaj maluszka do wanienki. Chroń go przed silnymi bodźcami (hałasem, jaskrawym światłem). Często układaj smyka na brzuszku i zachęcaj, by sięgał po leżące przed nim zabawki.

Potrafię ssać

Jeśli dotkniesz policzka noworodka, on odwróci główkę w twoją stronę, otworzy buzię i zacznie poruszać ustami. Kiedy podasz mu palec, wciśnie koniuszek języka pod jego spód, a tyłem języka zacznie masować środek twojego palca (tak jak brodawkę piersi). Tak właśnie objawia się odruch ssania, który pojawia się już 14. tygodniu życia płodowego.

To jeden z najsilniejszych odruchów występujących u niemowląt. Dzięki niemu maleństwo tuż po narodzinach umie ssać pokarm z piersi mamy. Dziecko ćwiczy też mięśnie warg, języka oraz krtani i przygotowuje się do rozwoju mowy.

Kiedy zanika? Odruch ssania zaczyna słabnąć ok. 4 miesiąca życia dziecka, ostatecznie powinien zaniknąć między 1. a 2. r.ż.

Jeżeli nie zaniknie...

...maluch może mieć problem z koordynowaniem ssania i połykania, a później żucia. Będzie to utrudniać rozszerzanie diety brzdąca o nowe pokarmy, może też negatywnie wpłynąć na rozwój aparatu mowy. Dziecko ze zbyt długo utrzymującym się odruchem ssania, będzie odczuwać silną potrzebę gryzienia, ślinić się, może też nadmiernie wysuwać język do przodu.

Jak pomóc dziecku? Po 6. miesiącu życia ograniczaj podawanie maluchowi smoczka. Zachęcaj brzdąca do picia kubeczka z dzióbkiem. Starszemu niemowlęciu podawaj pokarmy, które zmuszą je do gryzienia.

Pamiętaj!

Na rozwój układy nerwowego dziecka ma wpływ przebieg ciąży oraz porodu. Wcześniaki i maluchy urodzone przez cesarskie cięcie częściej mogą mieć problemy z zanikaniem wrodzonych odruchów.

Metody leczenia

Zbyt długie występowanie odruchów lub też ich brak świadczy o problemach z prawidłowym napięciem mięśniowym (jest ono wzmożone lub obniżone). Dzięki specjalnym ćwiczeniom można usprawnić rozwój ruchowy dziecka, a im wcześniej rozpocznie się rehabilitację, tym szybciej maluszek osiągnie pełną sprawność ruchową.

Najczęściej stosuje się dwie metody: Vaclava Vojty lub Berty i Karela Bobathów Oba rodzaje terapii mogą prowadzić jedynie certyfikowani terapeuci oraz przygotowani pod ich okiem rodzice. Aby rehabilitacja przyniosła efekty, musi być wykonywana systematycznie. Pierwsze jej rezultaty widać po 4 miesiącach.

Mocno trzymam

Jeżeli włożysz w dłoń maluszka palec albo jakiś przedmiot, brzdąc stanowczo zaciśnie na nim paluszki. W ten sposób objawia się odruch chwytny, który występuje już w 11. tygodniu życia płodowego. To pozostałość z czasów, gdy dziecko trzymało się matki podczas karmienia, przylegając do niej całym ciałem. Do dziś w ten sposób zachowują się małe małpki.

Kiedy zanika? Około 4. miesiąca życia (najpóźniej do 1. roku).

Jeżeli nie zaniknie...

...niemowlę mniej sprawnie manipuluje dużymi oraz małymi przedmiotami. Starsze dzieci ze zbyt długo utrzymującym się odruchem chwytnym za mocno naciskają kredki podczas rysowania i są mniej sprawne manualnie od rówieśników.

Jak pomóc dziecku? Podawaj niemowlęciu do zabawy przedmioty nieco większe niż jego dłoń, masuj i głaszcz wierzch dłoni maluszka. Zachęcaj brzdąca do zabaw rączkami (np. kosi-kosi łapci).

Kręcę tułowiem

Kiedy podrażnisz skórę na grzbiecie maluszka, wzdłuż jego kręgosłupa, ciało dziecka wygnie się w łuk, a malec obróci się w twoją stronę: wygnie tułów, wypnie pupę i podkurczy nóżkę. Właśnie tak objawia się ODRUCH GALANTA, który pojawia się w 20. tygodniu życia płodowego. W czasie porodu odruch ten ułatwia maleństwu przechodzenie przez kanał rodny. Później przygotowuje go do pełzania i raczkowania.

Kiedy zanika? Powinien zaniknąć między 3.-9. miesiącem życia.

Jeżeli nie zaniknie...

...może to świadczyć o tym, że brzdąc ma obniżone napięcie mięśniowe, co będzie wymagało odpowiedniej rehabilitacji (patrz ramka: metody leczenia). Utrzymujący się zbyt długo odruch Galanta może powodować wady postawy (np. skoliozę) i problemy z chodzeniem (np. utykanie). U starszych dzieci skutkiem tego odruchu bywa nietrzymanie moczu oraz syndrom drażliwego jelita.

Jak pomóc dziecku? Dawaj mu jak najwięcej okazji do ruchu i swobodnego pełzania, np. układaj zabawki poza zasięgiem jego małych rączek i zachęcaj, by po nie sięgał. Możesz też budować tory przeszkód (np. z poduszek) i mobilizować malca do wspinaczki.

Zwijam się i prostuję

Kiedy leżący na pleckach smyk, uniesie główkę, jednocześnie zegnie ramiona i nóżki. Gdy natomiast odchyli główkę do tyłu, wyprostuje nóżki i ramiona, wyginając ciałko w łuk. Właśnie tak objawia się toniczny odruch błędnikowy, który pojawia się w 12. tygodniu życia płodowego. Dzięki temu odruchowi dziecko przyjmuje odpowiednią pozycję trakcie porodu.

Kiedy zanika? Stopniowo, między 7. tygodniem a 3. rokiem życia.

Jeżeli nie zaniknie...

...niemowlę może nieco później utrzymywać główkę w pionie, co będzie mu utrudniać naukę pełzania i raczkowania. U starszych dzieci mogą pojawić się np. zaburzenia równowagi, chodzenie na paluszkach, lęk wysokości, choroba lokomocyjna albo też problemy z orientacją w przestrzeni.

Jak pomóc dziecku? Układaj malca na brzuszku i mobilizuj go do unoszenia ramion. Gdy brzdąc leży na plecach, kładź zabawki na jego stopach, by uniósł główkę.

Kręcę główką i kopię

Kiedy brzdąc leży na plecach i odwróci główkę na bok, to równocześnie prostuje rękę i nogę po tej stronie, w którą zwrócił głowę. Natomiast nóżkę i rączkę po przeciwnej stronie ciała zgina. Właśnie w taki sposób objawia się asymetryczny odruch szyjny (tzw. odruch szermierza), który pojawia się około 18. tygodnia życia płodowego.

Dzięki temu odruchowi mama czuje kopanie maluszka w brzuchu. Natomiast po porodzie odruch szermierza rozwija prawidłowe napięcie mięśniowe u dziecka oraz koordynację wzrokowo-ruchową.

Kiedy zanika? Około 4.-6. miesiąca życia. Dzięki temu maluszek zacznie uczyć się m.in. przenoszenia ciężaru ciała czy raczkowania.

Jeżeli nie zaniknie...

...może utrudniać dziecku wykonywanie naprzemiennych ruchów kończyn. Opóźnia więc występowanie pełzania, potem raczkowania. Smyk może mieć też trudności z przekraczaniem linii środka ciała (np. sięganie prawą ręką w lewą stronę), co zaburza koordynację ruchową. Jeśli odruch szermierza nie zaniknie, u dziecka nie może też wykształcić się lateralizacja, czyli przewaga jednej strony ciała (prawo-, leworęczność).

Jak pomóc dziecku? Układaj je w taki sposób, aby obserwowało otoczenie na wprost, a nie z boku. Zachęcaj malucha do raczkowania, np. turlając przed nim piłeczkę czy kładąc zabawki w pewnej odległości i nakłaniając go, by po nie sięgał. Ucz brzdąca tzw. symetrycznych chwytów, np. proponuj picie z kubeczka lub z filiżanki z dwoma uszami (dzięki temu smyk ćwiczy koordynację ruchową).

Robię koci grzbiet

Gdy maluch w pozycji na czworakach, odchyli główkę w kierunku grzbietu, jednocześnie prostuje rączki i ugina nóżki. Kiedy natomiast przygina główkę do klatki piersiowej, robi odwrotnie (ugina rączki, a nóżki prostuje). Tak wygląda SYMETRYCZNY ODRUCH TONICZNY SZYJNY, który pojawia się między 3. a 6. miesiącem życia dziecka i przygotowuje je do pełzania, raczkowania, a potem chodzenia. Podczas tego odruchu malec porusza główką w górę i w dół, a to uczy go skupiania wzroku na bliższych i dalszych przedmiotach.

Kiedy zanika? Około 9.-11. miesiąca życia.

Jeżeli nie zaniknie...

...niemowlę może później raczkować albo nie raczkować wcale. Dziecko może mieć też trudności z samodzielnym jedzeniem (brudzi siebie i wszystko dookoła), nauką pływania i spokojnym siedzeniem na lekcji (tzw. dzieci wiercące się) oraz pisaniem.

Jak pomóc dziecku? Po 12. miesiącu życia nie pobudzaj malca do nadmiernego zginania i prostowania głowy. Starszemu dziecku proponuj zabawy w siadzie w rozkroku. Nie pozwalaj natomiast na siad klęczny z pupą między nóżkami.

Odruch ma zadanie

Każdy pojawiający się u dziecka odruch ma do spełnienia konkretne zadanie: musi wyćwiczyć świadomy ruch ciała, np. instynktowne prostowanie nóżek przygotowuje mięśnie maluszka do samodzielnego siadania i chodzenia.

Kiedy do lekarza?

Pierwsze badanie odruchów odbywa się tuż po narodzinach maleństwa. Potem wrodzone reakcje w czasie wizyt kontrolnych sprawdza pediatra.

Stopniowe zanikanie odruchów to dla lekarza znak, że układ nerwowy malucha rozwija się prawidłowo. Pediatra jednak nie obcuje na co dzień z maluszkiem. Jeżeli więc zauważysz u dziecka coś niepokojącego, np. wiotkość ciała, skłonność do jego asymetrycznego układania, opadanie główki albo nieustanne zaciskanie piąstek powiedz o tym lekarzowi, który skieruje dziecko do neurologa. Specjalista może zalecić wspomaganie rozwoju ruchowego dziecka odpowiednimi metodami.


Konsultacja: dr Luiza Wawrzyńska-Furman, trener neuroedukacji dzieci i młodzieży, nauczyciel akademicki Szkoły Wyższej Przymierza Rodzin. Tekst: Beata Bujak

Mam dziecko
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Strona główna INTERIA.PL
Polecamy